15 наурыз Дүниежүзілік тұтынушылардың құқықтарын қорғау күні туралы

Жыл сайын 15 наурызда халықаралық Дүниежүзілік тұтынушылардың құқықтарын қорғау күнін (WorldConsumerRightsDay) немесе Бірікен Ұлттар Ұйымының шешімімен 1962 жылы АҚШ президенті Джон Кеннедидің конгрессте сөйлеген сөзінің мерейтойына орай өткізілетін Дүниежүзілік тұтынушылардың құқықтарын қорғау күнін атап өтеді. Тұтынушылар, түсінік бойынша, бұл бәріміз. Тұтынушылар-бұл кез-келген жеке немесе мемлекеттік экономикалық шешімге әсер ететін ең үлкен экономикалық қабат... Бірақ бұл жиі естілмейтін жалғыз дауыс".Д. Кеннедидің баяндамасында тұтынушының төрт негізгі құқығы келтірілген, олар; қауіпсіздік құқығы, таңдау құқығы, ақпарат алу құқығы және тыңдау құқығы. Жоғарыда аталған құқықтардан басқа, 2010 жылы қабылданған Қазақстан Республикасының "Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы" Заңы тұтынушылардың тауарларды тиісті де, тиісті емес сапада айырбастауға немесе қайтаруға, тауардың кемшіліктері салдарынан олардың өміріне, денсаулығына және мүлкіне келтірілген залалдарды (зиянды) толық көлемде өтеуге, моральдық зиянды өтеуге құқықтарын белгілейді, сондай-ақ осы құқықтарды іске асыру тетігін айқындайды. Қалыптасқан дәстүр бойынша тұтынушылық ұйымдардың Халықаралық Федерациясы - ConsumersInternational (CI) жыл сайын Дүниежүзілік тұтынушылардың құқықтары күнінің тақырыбын айқындайды. 2024 жылы ол "Тұтынушылар үшін әділ және жауапты жасанды интеллект" ұранымен өтеді. Соңғы жылдары жасанды Интеллект цифрлық әлемнің ажырамас бөлігіне айналды, адамдардың өмірінің көптеген салаларына кәсіби қызметтен ойын - сауыққа дейін еніп, экономиканың негізгі салалары-банкинг, сауда, медицина және өнеркәсіптің дамуына үлкен әсер етті. Ең көрнекті көріністерінің бірі жасанды интеллект күнделікті өмірде оны үй құрылғыларында қолдану болып табылады. Siri, GoogleAssistant, Yandex Alice сияқты дауыстық көмекшілер үй автоматикасын басқаруға, тауарларға тапсырыс беруге, ақпаратты табуға және т.б. мүмкіндік береді. AI арқасында үй құрылғылары интуитивті және қолдануға ыңғайлы болды. Жасанды интеллект медицина саласында да өзінің құндылығын дәлелдеді. Машиналық оқыту алгоритмдері нақты диагноздар мен емдеу ұсыныстарын беру үшін медициналық деректердің үлкен көлемін талдай алады. Бұл әсіресе сирек кездесетін ауруларды диагностикалау немесе пациентке жеке көзқарас жолдарын табу кезінде өте маңызды. Көлік саласы жасанды интеллектті де қолданды. Автономды көліктер жолда шешім қабылдау үшін машиналық оқыту мен деректерді талдауды пайдаланады. AI сонымен қатар күдікті мінез-құлықты анықтауға және қауіптердің алдын алуға қабілетті әуежайлар мен қоғамдық орындарда тиімдірек қауіпсіздік жүйелерін құруға көмектеседі. Жасанды интеллекттің көптеген артықшылықтарына қарамастан, мамандар оны қолдану тұтынушылардың қауіпсіздігіне жалған ақпарат тарату және құпиялылықты бұзу сияқты ауыр зардаптарға әкелуі мүмкін деп алаңдайды. Қазіргі уақытта жасанды интеллекттің құқықтық мәртебесі заңды түрде анықталмаған және жасанды интеллектті пайдалану кезінде ашық көздерге түсетін жалған немесе дәл емес ақпаратты жасауға және таратуға кім жауапты екендігі анық емес. Қазіргі заманғы цифрлық қызметтер, әдетте, көптеген ақпараттарды қамтиды немесе көптеген пайдаланушылардың жеке қажеттіліктерін қанағаттандыруға мүмкіндік беретін тауарлар мен қызметтердің кең ассортиментін ұсынады. Қызметтің негізгі міндеті-пайдаланушының сұранысына ең дәл жауапты қалыптастыру. Қызметтің экономикалық тұрақтылығы мен бәсекеге қабілеттілігі осы мәселенің қаншалықты сәтті шешілгеніне тікелей байланысты, өйткені пайдаланушының әрбір сәтті транзакциясы қандай да бір жолмен коммерцияланады. Тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы мемлекеттік органдар мен қоғамдық бірлестіктер тұтынушылардың электрондық көмекшілерге - генеративті жасанды интеллектісі бар "чат-боттарға" сенім мәселелеріне арналған ағарту іс-шараларын өткізетін болады. Мұндай "чатботтар" клиенттерге қолдау көрсету қызметтері үшін қолданылады және адамның қарым-қатынасын имитациялайды. "Чатботтың" негізгі міндеті шынайы емес, табиғи жауаптар беру болғандықтан, ол шындықты шындықтан ажыратпауы және жалған фактілерді нақты фактілер ретінде көрсетуі мүмкін, нәтижесінде тұтынушылар дұрыс емес ақпарат алып, қате қорытынды жасай алады. Құрметті тұтынушылар, "чат-боттарды" пайдаланатын сайттарда тауарларға тапсырыс беру кезінде абай болыңыз және басқа көздерден тауарлар туралы берілген ақпаратты тексеріңіз. Өздеріңіз білетіндей, тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың тиімділігін арттыру үшін Министрлік жаңа редакцияда заң жобасын әзірледі. Ұсынылатын жаңалықтар туралы біз үнемі БАҚ-та жүйелі түрде айтамыз. Заң жобасында тұтынушылардың құқықтарын қорғауды осы салада жұмысты үйлестіретін Омбудсмен енгізу арқылы қоғамдық институттарының функционалдығын арттыру ұсынылады. Тұтынушылардың қоғамдық бірлестіктеріне ішкі нарықтың қоғамдық мониторингі шеңберінде тауарлардың үлгілерін іріктеу және көрсетілетін қызметтерді сатып алу құқығына ие болады. Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың қоғамдық институттары белгілі бір мәселе бойынша жиналған топтың құқығын қорғауға жол ашады. Осы шаралар іске асырылғанда тұтынушылардың құқықтарын қорғау үкіметтік емес институттардың рөлін күшейтуге мүмкіндік береді Жамбыл облысының сауда және тұтынушылардың құқықтарын қорғау департаменті тұтынушылардың назарына e-tutynushy, e-otinish, E-gov, Telegrambot және басқа да байланыс тәсілдері арқылы келіп түсетін тұтынушылардың өтініштерін қарайтынын жеткізеді. Тұтынушылардың құқықтарын қорғау мәселелері бойынша кеңес 8-7262-54-21-69 телефоны арқылы ала аласыз.