МОЙЫНҚҰМ АУДАНЫНЫҢ 2025 ЖЫЛҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУ КӨРСЕТКІШТЕРІ

Негізгі макроэкономикалық көрсеткіштер (2025 ж. қаңтар–қыркүйек)

• Өнеркәсіп өндірісі: 117,9 млрд тг (2024 ж. сәйкес кезеңі — 86,2 млрд тг). Өткен жылмен салыстырғанда артықшылық 31,7 млрд тг, нақты көлем индексі (НКИ) — 100,2%. (2024 НКИ — 97,3%)
• Ауыл шаруашылығы жалпы өнімдері: 5,1 млрд тг (2024 — 4,5 млрд тг). Артықшылығы 520,2 млн тг, НКИ 101,7% (2024 — 94,8%).
• Негізгі капиталға инвестициялар: 21,8 млрд тг (2024 — 17,1 млрд тг). Өсу 4,7 млрд тг, НКИ 116,5% (2024 — 95,1%).
• Пайдалануға берілген тұрғын үйлердің жалпы ауданы: 3 353,0 м² (2024 — 2 967,0 м²). Өсу 386,0 м², НКИ 113,0% (2024 — 88,0%).
• Бөлшек сауда айналымы: 5,0 млрд тг (2024 — 3,3 млрд тг). Өсу 1,7 млрд тг, НКИ 140,8% (2024 — 109,6%).
• Көтерме сауда айналымы: 1,1 млрд тг (2024 — 2,7 млн тг). НКИ көрсеткіші айтарлықтай өскен — 396,0 есеге артуы тіркелді (2024 НКИ 37,5%).

Су шаруашылығы және ауыз сумен қамтамасыз ету мәселелері

Аудан тұрғындарын таза ауыз сумен қамтамасыз ету бағытында бірнеше ірі инфрақұрылымдық жобалар жүзеге асырылуда:

1. Ақсүйек ауылы — сумен жабдықтау және су тарату (2022–2025): жалпы қаржы 1 386,7 млн тг; құрылыс жұмыстары 95% аяқталған. Қосымша 45,0 млн тг бөлініп, трансформатор вакуумдық қосқышы орнатылды. Нысан 2025 ж. қараша айында пайдалануға беріледі (электр желісіне қосу бойынша техникалық жұмыстар аяқталуда).
2. Ақбақай ауылы — сумен жабдықтау: Ұлттық қор мен облыстық бюджеттен 1,5 млрд тг; құрылыс жұмыстары 90% аяқталды. Ауылішілік құбырлар 100% орнатылды. Нысан 2025 ж. қараша соңына пайдалануға беріледі.
3. Хантау ауылы — сумен жабдықтау: қаржы 533,5 млн тг; жұмыстар 90% орындалды. Толық аяқталу мерзімі 2025 ж. аяғы.
4. Қашқантеңіз ауылы — сумен жабдықтау: жоба құны 668,6 млн тг; құрылыс 60% аяқталды; аяқталу жоспары — 2025 ж. желтоқсан.
5. Бурылбайтал ауылы — блокты модуль: құны 202,7 млн тг; жұмыстар 90% аяқталған; пайдалануға беру — 2025 ж. аяғы.

Сонымен қатар, 6 елді мекенге (Бірлік, Биназар, Мойынқұм, Шығанақ, Мыңарал станциясы, Құмөзек) сумен қамту жүйелерін қайта жаңғырту бойынша жобалар әзірленіп, жалпы құны 7 157,2 млн тг. Қаржыландыру мәселесі 2025–2026 жылдары облыстық және үкіметтік деңгейде шешілуі жоспарлануда.

Автомобиль жолдары және көлік инфрақұрылымы

• Аудандағы жергілікті маңызы бар жолдардың жалпы ұзындығы — 984,6 км (республикалық — 342 км, облыстық — 271,6 км, аудандық — 158,2 км, ауылішілік — 212,8 км).
• 2025 жылы жол саласына бөлінген қаржы: 390,7 млн тг (облыстық — 128,0 млн тг; аудандық — 262,6 млн тг). Нәтижесінде 9 ауылішілік көшеге (жалпы 7,7 км) орташа жөндеу жұмыстары жүргізілді.
• «Ауыл — ел бесігі» бағдарламасы бойынша Биназар ауылындағы 1,1 км көшеге 50,0 млн тг бөлініп, жұмыс аяқталды.
• Паритет (50/50) бағдарламасы шеңберінде 2 жоба (жалпы 5,7 км) үшін облыстық және аудандық бюджеттен 172,5 млн тг қаралды; бірқатар жұмыстар 2026 жылға өтпелі.
• Аудандық маңызы бар автожолдарды және елді мекен көшелерін орташа жөндеуге арналған 15 жоба (жоба құны 6 478,0 млн тг) әзірленді; оның 6 жобасына ведомстволық сараптама оң қорытынды берді, қалған 9 жоба сараптамадан өту үстінде.
• Көпір құрылыстары: Радай өзені арқылы өтетін көпір (Мойынқұм маңы) — қаржы 555,5 млн тг; жұмыстар 90% аяқталған. Қарабөгетке кіре берістегі көпір жобасы — 340,1 млн тг; жұмыстар 50% аяқталған, 2026 жылға өтпелі.

Электр желілері және газдандыру

• Электр желілерін ауыстыру: облыстық бюджеттен 449,3 млн тг бөлініп, Мыңарал, Ақсүйек, Мирный ауылдарындағы ескі желілер мен бағаналар ауыстырылуда. Ақсүйекте жұмыстар 90% аяқталған, Мыңаралда — 50%. Мирныйда келісімшарт жасалып, монтаж жұмыстары жүргізілуде. Жұмыстар жыл аяғына дейін аяқталуы жоспарлануда.
• Газдандыру: 9 елді мекенді (Айдарлы, Бірлік, Биназар, Назарбеков, Көкжелек, Күшаман, Жамбыл, Мойынқұм, Қылышбай) газдандыру жобасы Шу ауданының Қонаев ауылынан басталып, 7 кезеңге бөлінген; болжамды сметалық құны — 31,5 млрд тг. 1-кезең бойынша 68,5 км магистралдан 62 км тартылды. Қалған кезеңдерге қаржыландыру бойынша энергетика министрлігіне бюджеттік өтінімдер жолданған.

 Тұрғын үйді қамтамасыз ету

• Көпбалалы және әлеуметтік осал топтарға 20 пәтер сатып алуға республикалық 294,0 млн тг және аудандық 27,5 млн тг бөлінді. Қазіргі уақытта 20 пәтерді жеке кәсіпкер өз қаражатына салып жатыр. Пәтерлер конкурс арқылы отбасы банк арқылы беріледі.

Ауданды абаттандыру және көркемдеу

• Аудан орталығындағы Амангелді көшесіне және бірнеше көпқабатты үйлердің сыртқы келбетін жақсарту, балалар алаңдарын орнату, ҰОС ардагерлеріне арналған обелискіні қалпына келтіру жұмыстарын жүргізуге аудандық бюджеттен жалпы 170,0 млн тг бөлініп, бірқатар жұмыстар аяқталды.
• Бірлік және Биназар ауылдарындағы орталық саябақтар абаттандырылып, пайдалануға берілді (Бірлік — 76,0 млн тг; Биназар — 15,3 млн тг).
• Мойынқұм ауылында көшелер мен тірек элементтеріне арналған дизайн жұмыстар жүзеге асырылды (жалпы 31,0 млн тг).

 Мәдениет және спорт

• Ауданда 39 мәдени ошақ және 152 спорт нысаны бар.
• «Ауыл ел бесігі» бойынша Айдарлы ауылындағы спорттық-сауықтыру кешені (пайдалануға берілді) мен кітапхана-клуб (пайдалануға берілді, 2024–2025) сынды нысандар салынды.
• Бірлік ауылындағы орталық стадионды қайта жаңғыртуға 193,0 млн тг (облыстық бюджеттен) бөлініп, жұмыстар 80% аяқталды; нысан жыл аяғына дейін пайдалануға беріледі.
• Аудандық деңгейде 7 футбол алаңшасы қайта қалпына келтіріліп (аудандық бюджеттен 41,3 млн тг) пайдалануға берілді.
• Күшаман ауылында күрес пен боксқа арналған спорт зал жобасы (218,9 млн тг) сараптамада.

 Суармалы жерлер және аграрлық сала

• Ағымды су және тоғандарды қалпына келтіру үшін жергілікті бюджеттен 75,3 млн тг бөлініп, тазалау, бөгет жасау, гидроқондырғыларды қалпына келтіру жұмыстары жүргізілді.
• 2025 жылы суармалы егістік алаңдары — 4,1 мың га (2024 жылға қарағанда 16% өсу). Күтілетін өнім — 14 100,0 тонна.
• Дақылдар: 40 га тары, 130 га арпа, 300 га жүгері, 10 га картоп, 150 га көкөніс, 230 га бақша, 3 254 га мал азығы дақылдары егілді.

 Ветеринария

• Соңғы бес жылда жоспарланған ветеринариялық іс-шаралар орындалып келеді; аудан көлемінде аса қауіпті эпизоотиялық жағдайлар тіркелген жоқ (бруцеллез және құтырудан басқа).
• Ауданда стандартқа сай ветеринариялық пункт жоқ; 2025 ж. Қызылотау және Бірлік округтерінен жаңа типтік ветеринариялық пункттер салу жоспарланған. Қызылотау ауылында жеке кәсіпкер есебінен пункт салынды; аудандық бюджеттен сатып алу үшін 33,0 млн тг қарастырылған.

 Білім беру

• Ауданда барлығы 44 білім мекемесі (23 мектеп, 15 балабақша және т.б.). Мектептерде 991 педагог еңбек етеді.
• 2025–2026 оқу жылында 23 мектепте 5 196 оқушы, 15 балабақша мен 7 шағын орталықта 1 257 бала қамтылған.
• Қашқантеңіз станциясындағы бастауыш мектеп (1 оқушы қалған) жабылды; оқушы басқа облыстың мектебіне ауыстырылды.
• Күшаман ауылындағы Амангелді орта мектебі апатты деп таныылып, оқушылар уақытша ауыл әкімдігінің ғимаратында оқып жатыр; апатты мектептің қайта жаңғырту бойынша жоба-сметалық құжаттар әзірленуде.
• «Құлыншақ» бөбекжайы апатты болғандықтан, 175 бала басқа нысандарға уақытша ауыстырылды; ғимаратты қалпына келтіру жұмыстары жүргізілуде.

 Қорытынды және ұсыныстар

Қорытынды: 2025 жылдың қаңтар–қыркүйек кезеңінде Мойынқұм ауданында экономикалық және әлеуметтік көрсеткіштердің көбісі оң бағытта өзгеріп, бірқатар маңызды инфрақұрылымдық жобалар жүзеге асырылуда. Өнеркәсіп өндірісі, негізгі капиталға инвестициялар, бөлшек сауда айналымы айтарлықтай өсіп отыр. Су мен газ инфрақұрылымдарын дамытуға бағытталған ірі жобалар жүзеге асырылуда, жол және энергетика саласында да елеулі жұмыстар атқарылуда.

Негізгі ұсыныстар:

1. Сумен қамтамасыз ету жобаларын жоспарланған мерзімде аяқтау үшін техникалық және қаржылық ресурстарды уақытылы қамтамасыз ету.
2. Газдандырудың келесі кезеңдері бойынша энергетика министрлігіне жіберілген бюджеттік өтінімдерді бақылауды күшейту, қосымша қаржыландыру көздерін іздеу.
3. Көпір, жол және электр желілерін уақытылы аяқтау үшін үйлестіру жұмысын күшейту; 2026 жылға өтпелі жобаларға нақты уақытша график енгізу.
4. Ауылдық жерде ветеринариялық пункттер мен медициналық-әлеуметтік нысандарды салуды жеделдету.
5. Білім беру нысандарының апатты ғимараттарын жою және жаңаларын салу бойынша жобаларды жылдамдату, оқушылардың білім алу сапасын қамтамасыз ету.
6. Инвестиция тарту және шағын/орта бизнесті дамытуды қолдау арқылы жұмыс орындарын ашуды жалғастыру.

Қорытынды сөз: Мойынқұм ауданының 2025 жылғы көрсеткіштері даму динамикасының оң екенін көрсетеді. Ағымдағы жобаларды уақытылы аяқтау және қаржыландыру мәселелерін шешу — негізгі басымдық болып отыр. Жоғарыда келтірілген ұсыныстарды орындау арқылы ауданның әлеуметтік-экономикалық тұрақты дамуын әрі қарай қамтамасыз етуге болады.