Халықаралық обырға қарсы одақ бастамасымен жыл сайын 4 ақпанда Дүниежүзілік қатерлі ісікке қарсы күрес күні аталып өтеді. Осыған байланысты Қазақстан Республикасы бойынша 2024 жыл  1-10 ақпан аралығында  Дүниежүзілік қатерлі ісікке қарсы күрес күніне арналған онкологиялық аурулардыңалдын алу мен ерте анықтау туралы онкүндік өтуде. Онкологиялық аурудың алдын алу және ерте анықтау жөнінде Дүниежүзілік күні мен өткізіліп жатқан онкүндіктің мақсаты — онкологиялық ауруларды алдын алу шаралары, тұрғындар арасында түсіндіру жұмыстарын жүргізу,  скринингтік тексеру кезінде онкологиялық ауруды ерте анықтау; онкологиялық сақтықты және өз денсаулығына жауапты қарым-қатынасты қалыптастыру туралы білім деңгейін арттыру арқылы онкологиялық аурудың ауыртпалығын төмендету жолдары туралы халықты ақпараттандыру. Жамбыл облысында 2023 жылдың қорытындысы бойынша қатерлі ісікпен ауыратын 8 740 (2022 – 8 216) науқас тіркелген. 2023 жылы бойынша қатерлі ісіктері бар алғашқы рет анықталған науқастардың саны 1621 адам (2022 ж. – 1600), аурушаңдық көрсеткіші 134,0 (2022 ж. – 132,6), яғни аурушаңдық көрсеткішінің аздап өсуі байқалады, бұның себебі қатерлі ісктің ерте сатысының көп анықталуына байланысты деп ойлаймыз. Өлім көрсеткішіне назар аударатын болсақ, 2023 жылы 711 науқас қайтыс болып, 100,0 мың адамға шаққандағы өлім-жітім көрсеткіші 58,2, 2022 жылы 734 адам қайтыс болды, өлім көрсеткіші 60,4 болды. Өлім көрсекішінің аздап төмендегені байқалады, оның себебі есепте тұрған аурулардың бес жылдық және одан жоғары өмір сүруінің жоғарылауына байланысты деп есептейміз. 2023 жылы алғаш рет қатерлі ісікпен ауырған 1621 адамның 61,6 пайызы ауру I және II сатысында (2022 жылы – 56,5%) болды. Бұл науқастың дер кезінде диагнозы қойылып, қажетті ем-домын дер кезінде қабылдаса, оның жазылу мүмкіндігі жоғары деген сөз. Жалпы, қатерлі ісіктерден болатын өлім-жітім деңгейін төмендету үшін аурудың алдын алу және ауруды ерте анықтау қажет. 0-I ерте сатысында қатерлі ісіктің анықталуы. 2023 жылға 0-I сатыдағы қатерлі ісіктердің көрсеткіші 25,0, 2022 жылға 24,5 құрады. Бұл кезеңдердегі емнің әсері өте жоғары, біздің мақсатымыз 0-1 кезеңдегі науқастарды анықтау. Ауру құрылымында бірінші орында өкпе обыры - 18,6%, ұйқы безі обыры - 10,5%, асқазан обыры - 9,9%, простата обыры - 6,8%, бүйрек обыры - 6,8%, тоқ ішек обыры - 5,5%, бауыр обыры - 4,9%, сүт безі обыры - 4,9%. Адам үшін ең қымбат нәрсе – денсаулық және оған немқұрайлы қарамау керек. Ең бастысы-дәрігерге уақтылы бару. Қатерлі ісіктің алдын алу үшін қатерлі ісікке әкелуі мүмкін ауруларды (қатерлі ісікке дейінгі аурулар) емдеу жұмыстарына ерекше назар аудару қажет. Емханалардың, дәрігерлік амбулаториялардың жұмысын жандандыру маңызды. Мысалы, егер сүт безі, жатыр мойны, тік ішек, тері, қалқанша безінің қатерлі ісігіне әкелетін аурулар емделсе, асқынулардың алдын алуға болады. Сондықтан, әрбір адам емханада немесе дәрігерлік амбулаторияда тексеруден өту кезінде әйелдер немесе ерлер кабинетіне баруға міндетті, өйткені тексеру кезінде қатерлі ісік ауруын ерте кезеңде көзбен анықтауға болады. Халық әрқашан бірінші кезекте емханалар мен дәрігерлік амбулаторияларға медициналық көмекке жүгінетіндіктен, емдеу мекемелерінің медицина қызметкерлері онкологиялық сақтық шараларына үлкен жауапкершілікпен қарауы маңызды. Облыстық онкологиялық диспансер онкологиялық қырағылық қағидаттарын енгізу және науқастарды ерте кезеңде анықтау мақсатында 4 семинар ұйымдастырып, 60 дәрігер мен 125 орта буын қызметкерлерінің біліктілігін арттырды. Бұл жұмысты жергілікті онкологтар мен маммологтар жалғастыруда. Қатерлі ісік ауруын анықтаудың бір жолы - скринингтік тексерулер арқылы мақсатты топтардың тұрғындарын жүргізу. Қазіргі уақытта сүт безі, жатыр мойны, тоқ ішек және тік ішек қатерлі ісігін ерте анықтау мақсатында скринингтік тексерулер жалғасуда. 2023 жылы сүт безі обырын ерте анықтауға 55 158 әйел, 2023 жылы 55 158 әйел маммографияға түсті, бұл 100,0% (2022 жылы – 100,0%). Сүт безінің патологиясы (С50, D24, N60) барлығы 8 694 әйелде анықталды, бұл қатерсіз ісіктер мен фиброкистикалық мастопатияға байланысты 15,8% құрайды. Анықтау деңгейі 2022 жылдың деңгейінде дерлік (15,3%) сақталады. Барлық анықталған науқастарды БМСК маммолог дәрігері тексеріп, ұсыныстар беріліп, емдеу жұмыстары жүргізілді. Сүт безі обыры диагнозы қойылған науқастар 53 әйелде анықталды, бұл 0,1% (2022 ж. – 23, немесе 0,05%). Сүт безі обырының I сатысында анықталған 53 жағдайдың 17 (32,0%), II сатысында – 36 (67,9%). І-ІІ сатыдағы науқастарды емдеудің әсері жақсы және жақсы нәтижеге қол жеткізуге болады. 2023 жылы 55 647 әйел жатыр мойны обырын ерте анықтау құқығына ие болды, 55 597 цитологиялық тексеруден өтті, бұл 99,9% құрайды. Қамту жақсы. Қаралғандардың ішінде жатыр мойны патологиясы 1604 (D25.26.27.28 N 84.86) анықталды, бұл 2,9% құрайды, көбінесе жатыр мойнының қатерсіз түзілістері мен эрозиялары. Олардың барлығы медициналық бақылауға алынып, оңалту шаралары жүргізілуде. Жатыр мойны обырына шалдыққан науқастар 24 әйелде анықталды, бұл 0,05% (2022 ж. – 9, 0,03%). Оның 15-і (62,5%) I кезеңде, 9-ы (37,5%) II кезеңде. 2023 жылы тоқ ішек обырын ерте анықтауға 58 775 адам, гемокульт-тесттен 58 775 адам өтті, бұл 100,0%. Қамту жақсы. Барлығы 33 КҚК науқас анықталды, бұл 0,06% (2022 жылға – 7, 0,02%). Анықталған 33 тоқ ішек обырының I сатысы – 11 (33,3%), II кезең – 21 (63,6%), III кезең – 1 (3,0%). Қала мен аудандардағы емханалардың мәліметтері бойынша, халықтың 20-25%-ға жуығы міндетті медициналық сақтандыру жүйесінде сақтандырылмаған және олар өздеріне де, медицина қызметкерлеріне де проблема туғызады, ақпараттық жүйеге қосылмайды және олар ақылы негізде тексерілуге тиіс болады. Сондықтан дер кезінде сақтандыру дер кезінде диагностика мен емдеудің кепілі болып табылады. 2023 жылғы 5 қазанда Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қаулысымен 2023-2027 жылдарға арналған қатерлі ісікке қарсы күрестің кешенді жоспары қабылданғанына, оған сәйкес 11 жастағы қыздарды HPV-ге қарсы вакцинациялау жоспарланғанына назар аударғым келеді.. Дүние жүзінде 174 ел HPV-ге қарсы вакцинацияның бұл түрін ұсынады. Біздің елде вакцинация науқаны 2024 жылдың екінші жартысында басталады. Вакцина жатыр мойны обырынан, тіпті тері ісігінен өмір бойы қорғайды. Сонымен қатар, өкпе ісігін ерте диагностикалау (кеуде қуысының КТ) скринингі енгізілуде.